Glas wordt normaal door mensen gemaakt: zand, soda, potashium, kalk, en metaaloxiden mixen, flink heet maken, en je hebt glas. Maar glas kun je ook uit de natuur halen, en dat biedt behoorlijke voordelen ten opzichte van “gemaakt” glas. Het is intrigerender, sterker en scherper dan “normaal” Glas. Nieuwsgierig? Hier vind je mijn glas uit de natuur top 3.
Nummer 3: Bergkristal
Ok, echt verrassend is het niet, maar op nummer drie staat bergkristal. Bergkristal – silicium dioxide – komt overal ter wereld voor, en je kunt het overal kopen als kraaltjes, kristalletjes om in de kast te zetten, of half-edelsteentjes die gespaard worden door kinderen. De aardkorst bestaat voor meer dan een kwart uit silicium, en het reageert nogal vlot met zuurstof. Het is dus niet zeldzaam. Tot zo ver niks bijzonders.
Waarom dan toch bergkristal in de top 3 van glas in de natuur? Nu, daarvoor moeten we even het kanaal over naar het British Museum in London. Daar staat deze geweldige schedel van bergkristal. Rondom dit soort schedels heeft lange tijd een mysterie gehangen: hij zou gemaakt zijn door Azteken of de Maya’s. Niemand begreep hoe deze culturen in staat waren de schedels te maken.
Jarenlang heeft dit vele Indiana Jones-achtige verhalen geïnspireerd, maar helaas. Het eerste onderzoek in de jaren zestig van de vorige eeuw leek er al op te wijzen dat de maker voor de tanden van een van de schedels een hangmotor of dremel-achtige tool gebruikt heeft. In de jaren negentig en begin van deze eeuw is helaas met microscopisch onderzoek aangetoond dat ook de andere schedels fake zijn … jammer … maar toch een leuk verhaal en een bijzonder object.
Nummer 2: Obsidiaan en Tektiet
Met zoveel zand, kalk, en potas (verbrande planten of algen) aanwezig, kan het niet anders dat ook de natuur soms glas maakt. Bij een vulkaanuitbarsting (obsidiaan) of inslag van meteoriet (tektiet) komt dusdanig veel hitte vrij dat het geheel smelt. Bij afkoeling heb je dan zwarte, groene of soms zelfs paarsachtige brokken vlijmscherp glas. Dat glas is het eerste glas dat mensen gebruikten.
De glazen bijl die u hier ziet is gemaakt in het 4e tot 3e millennium voor onze jaartelling, en is dus meer dan 5000 jaar oud. Er zijn echter veel oudere messen van glas gevonden. De oudste bewerkte glasstukken zover bekend komen uit Kariandusi (Kenya), en stammen uit ongeveer 700.000 jaar voor onze jaartelling! Meer informatie vind je in deze blog.
Heel lang zijn obsidiaan messen gebruikt door mensen, omdat ze zo super scherp en schoon zijn. Ze werden gebruikt voor het slachten van dieren, het bewerken van vlees en leer, en voor operaties. Eerder schreef ik dat obsidiaanmessen tot in de jaren 1980s gebruikt zijn voor bepaalde chirurgische ingrepen, maar het blijkt dat ze nog steeds gewoon te koop zijn voor onderzoek en (dier)geneeskunde.
Nummer 1: De glasspons
Mijn meest favoriete vorm van glas in de natuur is de glasspons. Glassponzen zijn zeer mooie, intrigerende dieren die in de diepzee leven. Ze kunnen klein zijn, maar ook meters lang, en er is zelfs een levende glasspons gevonden van 11.000 jaar oud. Ze maken de meest fantastische natuurlijke kunstwerken, maar koop ze niet ze horen thuis in de zee, niet in de kast!
In de zee bieden ze huisvesting aan veel levende dieren. Voor mensen bieden ze inspiratie: het is namelijk het sterkste glas dat er is. Sterker dan door mensen gemaakt kan worden. Dat komt niet alleen door de samenstelling, maar vooral ook door de structuur. Wetenschappers en technici gebruiken deze natuurlijke oplossingen voor onze toekomst.