De aller oudste glastechnieken …
De alleroudste glastechnieken zijn veel ouder dan u verwacht: glaskunst heeft zomaar een 700.000 jaar oude geschiedenis. Daarmee is het een van de oudste materialen die mensen (en mensachtigen) gebruiken.
Glasscherven kunnen gemeen scherp zijn, en dat is precies de eigenschap waarin de eerste mensen geïnteresseerd waren. Ze maakten glasdolken, glazen pijlpunten en mesjes. Tot zover niets nieuws….
… gaan tot 700.000 jaar terug
Glas is een van de oudste materialen die mensen gebruiken. De glazen bijl die u hieronder ziet, is gemaakt in het 4e tot 3e millennium voor onze jaartelling, en is dus meer dan 5000 jaar oud. Veel musea hebben dit soort dolken of scherven in display, tot zover niets nieuws. Maar er veel oudere messen van glas gevonden. Niet wat ouder, maar echt veel, veel, veel ouder. De oudste bewerkte glasstukken zover bekend komen uit Kariandusi (Kenya), en stammen uit ongeveer 700.000 jaar voor onze jaartelling! Daarmee is glas een van de oudste bewaarde technologieën.
Hoe maakte men deze obsidiaan messen? Het lijkt heel simpel: je slaat met een harde steen tegen de rand van het obsidiaan, en ketst er zo een scherf af. De een na de andere scherf zo eraf gehaald, maakt dat je een scherpe dolk over houdt. In praktijk is het moeilijker dan je denkt: glas heeft nogal een eigen mening over hoe het wil breken (zie ook het snijden van glas).
In de bovenstaande youtube zie van obsidiaan een prehistorisch mes gemaakt wordt.
Natuurlijk niet geblazen
De eerste mensen smolten het glas niet zelf. Deze gereedschappen werden gevormd (gebeeldhouwd) uit stukken obsidiaan. Obsidiaan is natuurglas, vaak zwart, dat ontstaat bijproduct van vulkanische activiteit, meteorietinslag of bliksem. Door de enorme hitte smelt dan zand tot glas.
Obsidiaan is erg bros, maar voor glas niet bijzonder hard (5 op de schaal van Mohs). Dat maakt het extra moeilijk om te bewerken, maar met wat oefening is het mogelijk om kleine scherfjes eraf te tikken, en zo de vorm van een snijgereedschap te krijgen. De randen van een dergelijk mes zijn extreem scherp en van nature goed schoon te houden.
Gebruikt tot de jaren 1980s
Heel lang zijn obsidiaan messen gebruikt door mensen, omdat ze zo super scherp en schoon zijn. Ze werden gebruikt voor het slachten van dieren, het bewerken van vlees en leer, en voor operaties. Zelfs tot in de jaren 1980 zijn voor bepaalde chirurgische ingrepen in moderne ziekenhuizen obsidiaanmessen gebruikt! Online zijn de kleine scalpels van obsidiaan nog steeds te koop voor wetenschappelijke en medische toepassingen.
Hier zie je een foto van verschillende stukken obsidiaan. van links boven, met de klok mee: een stuk zwart obsidiaan (vulkanisch), nog onbewerkt. Twee stukken tektiet: aan de vorm kun je zien dat dit natuurglas gevormd is door een meteorietinslag. Ze hebben de vorm van gestolde spetters. Mahonie obsidiaan, zoals ook gebruikt in het bovenstaande filmpje om prehistorische glazen pijlpunten mee te maken. Het glas kleurt roestrood door "echte" roest (ingesloten ijzeroxide). Sneeuwvlok obsidiaan (vulkanisch) heeft kenmerkende grijze stippen. Deze stippen zijn ingesloten stukjes veldspaat of cristobaliet. Goudobsidiaan heeft - bij de juiste inval van licht - een goudachtige gloed. Die gloed wordt veroorzaakt door inclusies van zeer fijn hematiet (ook vaak zilverobsidiaan genoemd) en magnetiet. De laatste drie glasstukken zijn geslepen en gepolijst om ze mooier uit te laten komen.
Er bestaat ook natuurlijke groene obsidiaan, maar de meeste stukken groene obsidiaan die op de markt zijn, zijn in feite restslakken van de glasindustrie.
Meer informatie over de samenstelling van obsidiaan vind je hier.
Hedendaagse glaskunst kijken
Zin om meer hedendaagse glaskunst te kijken? Bezoek dan vooral onze online galerie!
