Glasplaten maken
Glass & Art bestond al 17 jaar toen de moeder van Katinka Waelbers een interessante vraag stelde: "Hoe worden glasplaten eigenlijk gemaakt?" Als zelfs zij – die zo nauw betrokken is bij het glaskunstatelier – het niet wist, dan is het vast een vraag die meer mensen bezighoudt. Er zijn vier technieken om van gesmolten glas een glasplaat te maken: blazen en spinnen, blazen en strijken, gieten en rollen, of gieten op vloeibaar tin. Benieuwd hoe deze processen in hun werk gaan? Lees het hier!
Spinnen
Deze eeuwenoude methode voor het vervaardigen van glasplaten werd al in de Middeleeuwen toegepast, vooral om de prachtige glas-in-loodramen van kathedralen te creëren.
Hoe werkt het precies? Het begint met het blazen van een eenvoudige, maar perfect gevormde, holle glazen bol (meer daarover hier). Vervolgens wordt de bol van de blaaspijp gehaald en omgekeerd opnieuw aan de blaaspijp bevestigd. Op deze manier ontstaat een holle glazen bol met een opening aan het uiteinde. Met speciale gereedschappen wordt dit gat geleidelijk vergroot. Zodra de bol de vorm van een wijde vaas begint te krijgen, wordt de blaaspijp met kracht rondgedraaid — een proces dat ook wel “spinnen” wordt genoemd. Door deze snelle rotatie wordt het zachte glas naar buiten geslingerd, vergelijkbaar met het ronddraaien van een lasso.
Tijdens het spinnen wordt het glas aan de buitenkant van de cirkel steeds dunner, terwijl het aan de binnenkant relatief dik blijft. Dit proces levert enkele bijzondere resultaten op.
Wanneer het glas van de blaaspijp wordt losgetikt, ontstaat er in het midden een karakteristiek rond stukje glas: de zogenaamde "bullseye". In het verleden werden deze reststukken vaak gebruikt in kastelen en later ook in winkels. Tegenwoordig zijn echte bullseyes zeer gewild en kostbaar, terwijl goedkope imitaties in overvloed verkrijgbaar zijn. Maar in de kathedralen van vroeger beschouwde men deze "afvalstukjes" als niet goed genoeg voor de ramen die aan Onze Lieve Heer waren gewijd.
Een ander opvallend effect is dat de glasplaatjes nooit volledig egaal van dikte zijn; er is altijd sprake van een dikker en een dunner deel. Om glas-in-loodramen zo stevig mogelijk te maken, plaatst men traditioneel de dikkere kant aan de onderzijde. Dit gebruik heeft geleid tot de hardnekkige mythe dat glas vloeibaar blijft en met de tijd van vorm verandert. Maar maak je geen zorgen: uw ramen zijn echt niet vloeibaar!
Strijken
Bij het spinnen van glas ontstaat onregelmatigheid, en lange tijd werd gedacht dat hoe strakker het glas was, hoe mooier het eruitzag. Een andere techniek, die al bekend was bij de Romeinen maar later wat in de vergetelheid is geraakt, maakt gebruik van het blazen van een lange cilinder. Door de uiteinden van deze cilinder te verwijderen, ontstaat een holle glazen buis. Deze buis kan vervolgens over de lengte worden doorgesneden en – bij precies de juiste temperatuur – worden opengevouwen, gladgestreken en langzaam afgekoeld.
Het resultaat is een traditioneel stuk glas dat een lichte golving heeft in de lengterichting. Dit type glas is vaak te herkennen als het originele glas in historische monumenten.
Hoewel deze ambachtelijke techniek nog maar door weinig bedrijven wordt toegepast, wordt er in Duitsland nog steeds veel Lamberts-glas op deze manier vervaardigd:
Gieten en rollen
Glasplaten die in glasblazerijen worden gemaakt, kunnen ontzettend prijzig zijn. Prijzen van wel duizend euro voor een kleine glasplaat zijn helemaal niet ongewoon!
Voor de gemiddelde kunstenaar (en haar klanten) is dit een flinke uitgave. Gelukkig is deze hoge kwaliteit vaak niet eens nodig, vooral niet wanneer het glas voor een kunstwerk opnieuw wordt gesmolten. In dat geval voldoen andere, meer betaalbare technieken om glasplaten te maken net zo goed!
In de video hieronder zie je hoe gesmolten glas eenvoudig wordt uitgerold tot een plaat. Dit proces heeft echter als nadeel dat het glas een onregelmatige, niet-gladde structuur krijgt. Hoewel je hiermee creatieve mogelijkheden krijgt (zoals de structuur die opzettelijk in de rol uit het filmpje zit), is een glad oppervlak vaak gewenst als het glas niet nogmaals gesmolten wordt.
Gieten op tin
Tegenwoordig worden glasplaten - met uitzondering van glas voor kunst of restauratie - niet meer op de traditionele manieren geproduceerd. Moderne glasplaten, zoals die voor ramen, staan in het Engels bekend als "float glass," oftewel drijvend glas. Deze naam mag je letterlijk nemen: sterk verhit en vloeibaar glas wordt gegoten op een laag vloeibaar metaal (meestal tin), waardoor een uiterst vlakke glasplaat ontstaat. Hieronder zie je hoe dat gaat:
Informatie
Glasplaten lenen zich bij uitstek goed voor het maken van glaskunst met behulp van glasfusing. Bent u nieuwsgierig naar glaskunst uit glasplaten? Bezoek dan Glass & Art, online, of in het echt!
